



«Ο αγιασμός φύσης και ανθρώπων»
Στην ενότητα παρουσιάζεται η σημασία του ύδατος για τον Χριστιανισμό και τον αγιασμό φύσης και ανθρώπων. Ακόμη, οι ιδιαίτερες εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού που είναι σχετικές με τη λιτανεία της εικόνας της Παναγίας της Σκιαδενής από τους κατοίκους της Ρόδου και της Χάλκης.
- Μέγας Αγιασμός
- Αγιασμός του Αγίου Τρυφώνου
- Η Παναγία η Σκιαδενή και η πορεία της το Πάσχα
- Το πατίκιασμα
Η πρώτη υποενότητα ασχολείται με την ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού που τελείται την παραμονή και ανήμερα της εορτής των Θεοφανίων (6 Ιανουαρίου), σε ανάμνηση της Βάπτισης του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό. Ο Μέγας Αγιασμός συνδέεται άμεσα με το μυστήριο της μετάνοιας και της εξομολόγησης, καθώς η αρχή του ανάγεται στο βάπτισμα μετανοίας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Κατά την τελετή των Θεοφανίων ο ιερέας καθαγιάζει το νερό με ευχές, επίκληση του Αγίου Πνεύματος και τριπλή εμβάπτιση του Τιμίου Σταυρού στο νερό.
Την παραμονή και τη μέρα των Θεοφανίων ο ιερέας, συνοδευόμενος συνήθως από ένα μικρό παιδί, που μετέφερε τον αγιασμό σε χάλκινο δοχείο, το «σιγλί», ράντιζε με αγιασμό όλα τα σπίτια και καταστήματα της ενορίας του. Στη νότια Ρόδο, με αγιασμό που έπαιρναν από την εκκλησία, οι πιστοί ράντιζαν τα χωράφια τους και τα οικόσιτα ζώα, καθώς η αγροτική παραγωγή ήταν καθοριστική για την ίδια την επιβίωσή τους.
Η δεύτερη υποενότητα είναι αφιερωμένη στον αγιασμό του Αγίου Τρυφώνου. Ο Άγιος Τρύφωνας στην ορθόδοξη λατρεία έχει καθιερωθεί ως προστάτης των χωραφιών και των αμπελιών. Στις μεταβυζαντινές απεικονίσεις του ο άγιος εικονίζεται κρατώντας κλαδευτήρι. Στην ημέρα της γιορτής του, 1η Φεβρουαρίου, γίνεται τελετή αγιασμού. Οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία προϊόντα που καλλιεργούν, τα οποία μετά μοιράζονται σε όλους για ευλογία.
Τον αγιασμό του Αγίου Τρύφωνα μεταφέρουν οι πιστοί στα χωράφια και τις καλλιέργειές τους, ώστε να έχουν την προστασία του αγίου και η παραγωγή να μην πληγεί από ασθένειες ή από τις καιρικές συνθήκες. Η ίδια η επιβίωση των ανθρώπων στο παρελθόν είχε άμεση εξάρτηση από τις καλλιέργειες, έτσι εναπόθεταν τις ελπίδες τους για καλή παραγωγή στον άγιο – προστάτη των χωραφιών και των αμπελιών.
Η τρίτη υποενότητα έχει θέμα την Παναγία Σκιαδενή και την πορεία της το Πάσχα: Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σκιαδενής όλη τη Μεγαλοβδομάδα και τη Λαμπροβδομάδα (εβδομάδα της Διακαινησίμου) περιοδεύει στα χωριά της νότιας Ρόδου και λιτανεύεται στα σπίτια. Στον κύκλο της περιοδείας της Παναγίας περιλαμβάνεται και η Χάλκη, οι κάτοικοι της οποίας έχουν αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση με την Παναγία τη Σκιαδενή, την οποία θεωρούν και δική τους προστάτιδα.
Η τελευταία υποενότητα έχει θέμα τα προικιά της Παναγίας. Η μονή κατέχει μεγάλη συλλογή από υφασμάτινα λαογραφικά αντικείμενα, ιδίως μεταξωτά, που καλύπτουν μια περίοδο από την αρχή του 20ου αιώνα έως τις μέρες μας. Αξιοσημείωτος είναι ο ετήσιος ρυθμός εμπλουτισμού της συλλογής που σχετίζεται άμεσα με τη λιτανεία της εικόνας της Παναγίας της Σκιαδενής στα χωριά της νότιας Ρόδου και της Χάλκης. Οι νοικοκυρές προσφέρουν πολλά από τα εργόχειρά τους, κεντημένα υφάσματα, μαντήλια, σκέπες και τραπεζομάντηλα. Έτσι «προικίζουν» την Παναγία, με αντικείμενα που εξυπηρετούν λειτουργικές ή χρηστικές ανάγκες της μονής. Προσφέροντας έργα για τα οποία αφιέρωσαν χρόνο και κόπο, εκφράζουν παράλληλα και παράκληση προς την Παναγία για προστασία.
Στην υποενότητα παρουσιάζεται και το «πατίκιασμα» της εικόνας της Παναγίας. Κάθε χρόνο, κατά την πορεία της το Πάσχα η εικόνα της Παναγίας Σκιαδενής περιοδεύει μεταφερόμενη από τους πιστούς με τα πόδια από χωριό σε χωριό στη νότια Ρόδο. Διανυκτερεύει σε κάθε χωριό μία ή περισσότερες μέρες, λιτανεύεται από σπίτι σε σπίτι και γίνονται παρακλήσεις. Γίνονται όμως και πλειστηριασμοί, με τους οποίους καθορίζεται σε ποιο σπίτι θα φιλοξενηθεί η εικόνα το βράδυ. Η διαδικασία ονομάζεται «πατίκιασμα» ή «μπατίκασμα».
Στα σπίτια που φιλοξενείται τοποθετείται με σεβασμό πάνω σε κεντημένο μαξιλάρι, στολίζεται και καλύπτεται με άλλα κεντημένα υφάσματα που αποτελούν μέρος ενός ιδιαίτερου τελετουργικού. Η εικόνα επιστρέφει στη μονή Σκιαδίου τη Δευτέρα του Θωμά. Στη Χάλκη, η εικόνα της Παναγίας μεταφέρεται κατά την έναρξη της Σαρακοστής και παραμένει εκεί περίπου είκοσι ημέρες.
Ανάλογη διαδικασία πλειστηριασμού πραγματοποιείται και ανήμερα της γιορτής της Παναγίας στις 8 Σεπτεμβρίου. Στο τέλος της θείας λειτουργίας γίνεται λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας Σκιαδενής στο προαύλιο του ναού. Μετά την αρτοκλασία η εικόνα τοποθετείται στο δέντρο στην αυλή της εκκλησίας και όλοι έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να προσκυνήσουν αλλά και να κρατήσουν για λίγο την εικόνα. Τότε γίνεται εικονικός πλειστηριασμός («τίρντισμα» ή «μπατίκιασμα») και εκείνος που προσφέρει περισσότερα χρήματα αποκτά το δικαίωμα να σηκώσει την εικόνα και να τη θρονιάσει στη θέση της στο καθολικό της μονής.














